| Tez Türü | Yüksek Lisans |
| Ülke | Türkiye |
| Kurum/Üniversite | Kafkas Üniversitesi |
| Enstitü | Sosyal Bilimler Enstitüsü |
| Anabilimdalı | Tarih Ana Bilim Dalı |
| Tez Onay Yılı | 2015 |
| Öğrenci Adı ve Soyadı | Adem DUMLU |
| Tez Danışmanı | YRD. DOÇ. DR. AKIN BİNGÖL |
| Türkçe Özet | Doğu Anadolu'nun önemli bir bölümünü oluşturan Erzurum ili, Kafkasya'yı İç Anadolu'ya bağlayan yollar üzerinde bulunması, İran'dan gelen ticaret yollarının Erzurum üzerinden İç Anadolu'ya akması ve önemli geçitler ile Karadeniz'e ulaşması gibi nedenlerden dolayı, stratejik açıdan çok yönlü bir coğrafyadır. Erzurum İli'nin bu stratejik konumu; Eskiçağdan beri sürekli yerleşim görmesine, değişik kültürlere ev sahipliği yapmasına ve birçok konar-göçer kültürün buralardan Anadolu'nun güney kısımlarına akmasına sebep olmuştur. 2000 m. yüksekliğe sahip olan bölge, hayvancılık be meracılık için son derece müsaittir. Dolayısıyla Eskiçağlardan günümüze bölgede hayvancılık ve otlakçılık geniş bir şekilde yapılmaktadır. Nitekim Horasan'daki Yazılıtaş Yazıtı-Avnik (Güzelhisar) Yazıtı bölgedeki Urartu hâkimiyetindeki hayvancılık hakkında bilgi veren önemli kaynaklardır.M.Ö.9-6. Yüzyıllar arasında başkent Tuşpa olmak üzere büyük bir uygarlık meydana getiren Urartular'ın kuzeye doğru yayılmalarında en önemli merkezleri ve hedefleri Diau(e)hi Krallığının başkenti olan Erzurum olmuştur. Urartular'ın Erzurum ve çevresine yaptıkları sefer kayıtları, Urartuların Kuzeydoğu Anadolu'ya ne kadar önem verdiklerini göstermektedir. Erzurum ve çevresindeki Urartu varlığını ortaya koyan mimari kanıtlar, kitabeler, yazılı kaynaklardaki bilgilerin yanı sıra Urartu kaynaklarında geçen Urartu yer isimleri de Urartu'nun Erzurum ve çevresindeki yerleşme amaçlı yapmış oldukları faaliyetler olarak gösterilebilir. Urartu kaynaklarında geçen yer isimleri ve günümüze yapılan lokalizasyon çalışmaları Urartu Devleti'nin hem sınırlarını göstermesi bakımından hem de uluslararası alandaki ilişki yumağı bakımından önemlidir. Dolayısıyla Urartu'nun tarihi coğrafyası bakımından önemli olan Erzurum ve çevresindeki Urartu yer isimleri ve Urartu kentlerinin günümüzde hangi şehirlere ya da ilçelere ve ya başka coğrafi mekanlara tekabül ettiği konusu çok önemli ve çözülmesi gereken bir konudur. Yaptığımız bu tez çalışmasının Erzurum ve çevresindeki Urartu yerleşim yerlerinin yazıtlarda geçen Urartuca isimler ile eşleştirilerek; önemli Urartu merkezlerinin lokalizasyonuna ışık tutmaya yardımcı olacağı kanaatini taşımaktayım. |
| İlgilizce Özet | Erzurum province, which covers a vast area of Eastern Anatolia, is on the crossroads that connects Caucasia to Central Anatolia, where the trade roads coming from Iran are connected with. Moreover, the important gateways that reach Black Sea makes Erzurum a strategically significant versatile land. The strategic location of Erzurum province has always made it an ideal settlement for various cultures and served as a gateway for migrant settlers to move toward Southern Anatolia since the ancient times. With an altitude of 2000 metres, the area is such a convenient land for stockbreeding with its meadows that animal farming and feeding ground have been a common activity since the ancient times in Erzurum and its neighbourhood. As a matter of fact, Yazılıtaş and Avnik inscriptions ( Güzelhisar) are significant historic sources, which give information on stockbreeding under the domain of Urartu.Between 9 and 6th centuries BC, Tushpa was the capital city of Urartu, who founded a prominent civilisation in the region, and Erzurum, the capital city of Diauehi Kingdom, was always their most important center and target in their expanding into the North. Registers of the military expeditions launched into Erzurum and its neighbourhood show how much importance Urarturians gave to Northeastern Anatolia. Not only the architectural evidence such as epitaphs that prove the existence of Urartu in Erzurum and its neighbourhood, but also the names of places in Urartian language, which are mentioned in Urartu sources, can be shown as activities that are meant for settling in Erzurum and its neighbourhood. The names of places mentioned in Urartu sources and the localisation studies into modern time are important in that it illustrates both the borders of the Urartu civilisation and their aspect of international relations. Therefore, an important matter waiting to be solved about Erzurum and its neighbourhood is to match the names of settlements and geographical locations in our time with the Urartu sources The objective of this thesis study is to match the names of Urartu settlements with the Urartian names of places mentioned in Urartu inscriptions and thus help to localise the chief Urartu settlements. |
