| Tez Türü | Doktora |
| Ülke | Türkiye |
| Kurum/Üniversite | Kafkas Üniversitesi |
| Enstitü | Sosyal Bilimler Enstitüsü |
| Anabilimdalı | İşletme Ana Bilim Dalı |
| Tez Onay Yılı | 2023 |
| Öğrenci Adı ve Soyadı | Emel KILIÇBEY |
| Tez Danışmanı | DOÇ. DR. EMRE HORASAN |
| Türkçe Özet | Faaliyet ve satış hacmindeki dalgalanmalara karşın maliyetlerin verdiği tepki olarak tanımlanan maliyet davranışına ilişkin literatürde birbiriyle çelişen iki davranış şekli bulunmaktadır. Bunlardan ilki `maliyetlerin faaliyet artışına ve azalışına aynı derecede tepki verdiği` teorisini savunan ve uzun yıllarca kabullenen geleneksel maliyet davranışı iken; ikincisi ise `maliyetlerin faaliyet artışına ve azalışlarını aynı derecede tepki vermediğini` savunan 2003 yılında Anderson, Banker ve Janakiraman tarafından önce bir çalışmayla literatüre kazandırılan asimetrik maliyet davranışı (maliyet yapışkanlığı) dır. Asimetrik maliyet davranışı ya da maliyet yapışkanlığı olarak eş anlamlı kullanılan bu teoriyi yazarlar `faaliyet hacminde meydana gelecek bir artış durumunda ilişkili maliyetlerdeki artış düzeyinin, hacimde eşdeğer bir azalma meydana gelmesi durumunda ilişkili maliyetlerdeki azalış düzeyinden daha büyük olması` şekilde ifade etmişlerdir. İşletmelerde maliyet yapışkanlığı olduğu durumlarda maliyetlerin kontrolü ve tahmini zorlaştırdığından maliyet yapışkanlığının neden ortaya çıktığının tespiti önem arz etmektedir. Çünkü işletmelerde yapışkan maliyetlerin anlaşılması işletmelerin kaynaklarını ve kapasitelerini daha verimli bir biçimde belirlemeye yardımcı olmaktadır. Bu kapsamda çalışmada makroekonomik belirsizliklerin maliyet yapışkanlığı üzerindeki etkisinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Borsa İstanbul'da faaliyet gösteren 113 imalat işletmesinin 2007-2022 dönemi yıllık verileri panel veri regresyon analizi yöntemiyle test edilmiştir. Çalışmada örneklem kapsam ve döneminde Anderson vd. tarafından (2003) yılında oluşturulan ABJ yöntemine göre satışların maliyeti, genel yönetim giderleri, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, faaliyet giderleri, toplam maliyetler ve çalışan sayısının yer aldığı maliyet unsurlarında maliyet yapışkanlığın tespit edilmesi amacıyla 6 (altı) farklı model kurulmuş, akabinde Banker vd. tarafından (2013) yılında ABJ yönteminin geliştirilmesiyle oluşturulan genişletilmiş ABJ yöntemine göre de 6 (altı) farklı model kurularak söz konusu maliyet unsurlarında yapışkanlık düzeyini etkileyen makroekonomik belirsizlikler belirlenmeye çalışılmıştır. Analizden elde edilen bulgulara göre, çalışan sayısı hariç diğer maliyet unsurlarında maliyet yapışkanlığı teorisinin geçerli olduğu; ancak çalışan sayısında ise `anti-maliyet yapışkanlığı` teorisinin geçerli olduğu tespit edilmiştir. İncelenen maliyet unsurlarında çalışan sayısı hariç diğerlerinde maliyet yapışkanlığı düzeyini seçim ve ekonomik politika belirsizliği gibi makroekonomik belirsizliklerin yanı sıra varlık yoğunluğu, borç yoğunluğu, finansal kaldıraç ve ardıl azalışlar gibi işletmeye özgü faktörlerin ayrıca ekonomik büyüme gibi makroekonomik faktörün farklı yönlerde ve farklı düzeyde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Fakat çalışan sayısına ilişkin kurulan model istatiksel olarak geçerli ve anlamlı olmasına rağmen; maliyet yapışkanlığını gösteren ve düzeyini etkileyen çoğu parametrelerin anlamsız ve geçersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. |
| İlgilizce Özet | There are two conflicting behavior patterns in the literature regarding to cost behavior defined as the response of costs to fluctuations in activity and sales volume. The first of these is the traditional cost behavior, Which advocates the theory that `costs respond equally to increases and decreases in activity` and has been accepted for many years; the second one is asymmetric cost behavior (cost stickiness), which was introduced to the literature with a study by Anderson, Banker and Janakiraman in 2003, who argued that costs do not respond equally to increases and decreases in activity. The authors express this theory, which is used synonymously as asymmetric cost behavior or cost stickiness, as in case of an increase in activity volume, the level of increase in associated costs is greater than the level of decrease in associated costs in case of an equivalent decrease in activity volume. In cases where cost stickiness exists in businesses, it is important to determine why cost stickiness occurs, as it makes controlling and estimating costs difficult. Because understanding sticky costs in businesses helps businesses determine their resources and capacities more efficiently.In this context, the study aimed to determine the effect of macroeconomic uncertainties on cost stickiness. For this purpose, the annual data of 113 manufacturing enterprises operating in Borsa Istanbul for the period 2007-2022 were tested with the panel data regression analysis method. In the study's sample scope and period, 6 (six) different models were established to determine cost stickiness in cost elements including cost of sales, general administrative expenses, marketing, sales and distribution expenses, operating expenses, total cost and number of employees according to the ABJ method created by Anderson et al. in 2003, subsequently, 6 (six) different models were established and the macroeconomic uncertainties affecting the stickiness level in the cost elements in question were tried to be determined according to the extended ABJ method created by developing the ABJ method by (2013) Banker et al. According to the findings from the analysis, the theory of cost stickiness is valid for other cost elements except the number of employees; however, it has been determined that the `anti-cost stickiness` theory is valid when it comes to the number of employees. It has been concluded that in the examined cost elements, the level of cost stickiness is affected in different directions and at different levels by macroeconomic uncertainties such as election and economic policy uncertainty, as well as business-specific factors such as asset and debt density, financial leverage and successive decreases, and macroeconomic factors such as economic growth except for the number of employees. However, although the model established for the number of employees is statistically valid and significant; it has been concluded that most parameters showing cost stickiness and affecting its level are meaningless and invalid. |
