| Makale, bütünleştirici bir insani disiplin olarak kültürdilbilime ve onun temel kavram ve kategorilerine yönelik en genel fikirlerin değerlendirilmesine ayrılmıştır. Bugün bilim dünyasında "kültürdilbilim" kavramının çeşitli tanımlarının olduğu belirtilmektedir. Bu makalede, kültürdilbilimi, kültürün dile ve konuşmaya nasıl yansıdığını inceleyen bir bilim olarak nitelendiren V. V. Krasnıh’ın tanımları esas alınacaktır. Kültürdilbilim, dil dünya görüşü, dilsel bilinç ve zihniyet ile doğrudan ilişkilidir. Çalışmada kültürdilbilimin ortaya çıkış tarihine ve teorik temeline (nesne, konu, amaç, görev ve ilkeler) dikkat çekilmekte ve bu genç dil disiplininin gelişim aşamalarının altı çizilmektedir. Kültürdilbilim üç ana ilkeye (antroposentrizm, bilişselcilik, lingvokulturalizm) dayanır ve 20. yüzyılda ortaya çıkan ve günümüzde dilbilimde egemen olan antroposentrik paradigmanın “ürünlerinden” biri olarak kabul edilir. Dilbilimin diğer insani disiplinler arasındaki yerine işaret edilmektedir: daha çok kültürel çalışmalar, etnodilbilim, etnopsikodilbilim ve dilbilimsel ve bölgesel çalışmalar gibi dilbilimsel-tarihsel disiplinlerin yanı sıra dilbilim (sözlükbilim, deyimbilim, anlambilim, vb.) ile de bağlantılıdır. Bir bilim ve akademik disiplin olarak kültürdilbilim, uzun ve zorlu bir gelişim yolu izlemiştir, ancak bugün, şüphesiz, kendi amacı, araştırma konusu ve metodolojisi ile ayrı bir bilim alanını temsil etmektedir. Henüz emekleme aşamasında olsa da bu alandaki bilimsel araştırmaların yönünü belirleyen birkaç temel ilke ve hüküm hali hazırda belirlenmiştir. Makale ayrıca lingvokulturema, logoepistema, kültürdilbilimsel konsept, stereotip, sembol, mitoloji, arketip, vb. gibi kültürdilbilimin temel kavram ve kategorilerini de analiz etmektedir. Kültürdilbilimin temel kavramı kültürdilbilimsel konseptir. Dilsel kişilik, dilsel yeterlilik, kültürel yeterlilik ve zihniyet kavramlarına özellikle dikkat çekilmekte, dil dünya görüşü ve bilişsel farklılıklar odağa alınmaktadır. |
Dr. Öğr. Üyesi Keziban TOPBAŞOĞLU
