| Yazarlar (1) |
Doç. Dr. Tolga AKAY
Kafkas Üniversitesi, Türkiye |
| Özet |
| Osmanlı Devleti’nin dünya ekonomisiyle bütünleşme sürecinde yabancı yatırım aldığı alanlardan birisi madenciliktir. Zengin Osmanlı topraklarında madenler büyük oranda yabancılar tarafından çıkarılmış, işlenmiş ve ihraç edilmiştir. Bu madenlerden birisi de 19. yüzyılda dünya piyasasına giren bordur. Osmanlı Devleti’nde bor madenlerinin işlenmesi 1870 yılından sonra Karesi’de başlamıştır. Desmazures isimli Fransız bir girişimci tarafından alınan ilk imtiyaz ile Osmanlı boru Avrupa'ya ihraç edilmeye başlanmıştır. Dünya bor üretiminin sınırlılığı ve Osmanlı Devleti’nin belirlediği düşük vergi oranları sebebiyle kârlı bir yatırım alanı olarak görülen bor sektörüne kısa sürede gerek yerli ve gerekse yabancı yeni yatırımcılar girmiştir. Böylelikle 1880’li yıllarda Karesi bor madenleri girişimciler için bir rekabet alanı haline gelmiştir. Rekabet ortamı Osmanlı idarecilerine, bordan elde ettikleri vergi gelirlerini yükseltme fırsatı tanırken üretim de artmış ve Osmanlı borunun dünya bor piyasasındaki konumu düzenli olarak yükselmiştir. Osmanlı topraklarında ana bor madeni sahası olan Karesi’de 1870 yılından itibaren tek bir maden şirketinin tekeli söz konusuyken, 1880- 1899 yılları arası dönemde iki şirketli bir yapı ortaya çıkmıştır. 1899 yılından itibaren ise Osmanlı boru artık dünya bor tekelinin bir parçası olarak yeniden tek bir şirket çatısı altında toplanmıştır. Bu süreçte Osmanlı Devleti, rekabeti arttırmak amacıyla başta yerel girişimciler olmak üzere bazı bor imtiyazlarını da onaylamıştır. Ancak onaylanan her imtiyaz zamanla uluslararası bor şirketlerinin eline geçmiştir. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi kaynakları temel alınarak bor madenlerinin keşfi neticesinde ortaya çıkan rekabet ele alınmıştır. Osmanlı Devleti açısından bor hangi koşullarda imtiyaza verilmiştir ve Osmanlı Devleti imtiyaz gelirleri bağlamında bu madenden maksimum fayda sağlamış mıdır? Çalışmanın temel sorusu ve amacı yeni keşfedilen bir madene devletin yaklaşımının tespitidir. |
| Anahtar Kelimeler |
| Makale Türü | Özgün Makale |
| Makale Alt Türü | ESCI dergilerinde yayımlanan tam makale |
| Dergi Adı | Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi |
| Dergi ISSN | 1305-1458 |
| Dergi Tarandığı Indeksler | Scopus |
| Makale Dili | Türkçe |
| Basım Tarihi | 12-2023 |
| Cilt No | 19 |
| Sayı | 39 |
| Sayfalar | 1298 / 1331 |
| Makale Linki | https://ctad.hacettepe.edu.tr/ |
