| Bu çalışmada Kars bölgesindeki 4 çiftlikte Mart ile Temmuz 2006 arasında doğan 823 neonatal kuzu incelendi. Sağlık problemleri günlük yapılan ziyaretlerle araştırıcılar tarafından tespit edildi ve sevk-idare uygulamaları ise anket ve bu ziyaretler esnasWnda belirlendi. Morbidite ve mortalite sebepleri klinik ve patolojik olarak belirlendi. Total morbidite oranı %48.6 olarak belirlendi. İshal, topallık, göbek enfeksiyonu, pnömoni, Zayıf Kuzu Sendromu (ZKS), Halsizlik Anoreksi Sendromu (HAS), doğum stresi, abdominal kitle, Zayıf Annelik İçgüdüsü (ZAİ) ve travmadan kaynaklı morbidite oranları sırasıyla %15.4, %5, %4, %3.5, %3.3, %3.3, %2.8, %2.3, %2.2 ve 1%.1 olarak belirlendi. Neonatal mortalite oranW %20.8 olarak belirlendi. ZKS, doğum stresi, abdominal kitle, ishal, HAS, ZAİ ve travmadan kaynaklı mortalite oranları sırasıyla %3.2, %2.8, %2.2, %1.9, %1.7, %1.3 ve %1.1 olarak belirlendi. Nekropsiye göre prematüre doğum, doğum stresi, travma, trikobezoar, açlık, septisemi, omfalitis, klostridiyal infeksiyon ve beyaz kas hastalığının sırasıyla %3.2, %2.7, %2.3, %2.3, %2.2, %1.9, %1.1, %1.2 ve %0.7 oranlarında ölüme yol açtığı belirlendi. Mortalitede non-infeksiyöz nedenler, morbiditede ise enfeksiyöz nedenler daha dominant bulundu (P<0.001). Pnömoni ve abdominal kitle olguları dışında neonatal kuzu hastalıklarının çoğunlukla ilk iki hafta içerisinde gerçekleştiği belirlendi. Kayıplar ise %50’den fazla oranda ilk hafta içerisinde gerçekleşti. Hasta kuzuların %19.2’sinde pasif transfer yetmezliği belirlendi. Altlık olarak ot/saman kullanımı, kuzu padoklarının dezenfeksiyonu ve temizleme aralığı, kuzulama zamanında gözlem, koyunların aşılanması ve yeterli besleme gibi sevk-idare uygulamalarının morbidite riskini azalttığı belirlendi (P<0.05). Çalışmamızda neonatal kuzuların büyük oranda sağlık problemine maruz kaldığı ve öldüğü ve sevk-idare uygulamalarının bunda önemli rol oynadığı ortaya konuldu. Bu bulgular, çiftlik verimliliğini arttırmak için neonatal dönemin azami ilgi gerektirdiğini göstermektedir. |
Prof. Dr. Erhan GÖKÇE
Hidayet Metin Erdoğan
